De Satelliet: tegen elk aannemelijk bod

Het kantorencomplex van De Nederlandsche Bank (DNB) aan het Frederiksplein in Amsterdam wordt gerenoveerd. In de nieuwe plannen voor het kantoorpand is geen ruimte voor de Satelliet, de ronde toren die deel uitmaakt van het complex. Maar je gooit 8.000 m2 werkvloer natuurlijk niet zomaar in de afvalbak. DNB kiest voor een circulaire aanpak.

“We werken tegenwoordig heel anders dan vroeger”, vertelt Evert Jan Bronda, projectmanager renovatie Frederiksplein bij De Nederlandsche Bank. “Niet iedereen heeft meer zijn eigen kantoortje. En daarom is er minder kantoorruimte nodig. De Satelliet had dus geen functie meer. Het verwijderen van het gebouw moet op een verantwoorde manier gebeuren. Dus zijn we bij DNB gaan nadenken over de juiste optie.”

Een Amsterdam icoon
Slopen is volgens Evert Jan niet alleen zonde omdat het gebouw met zijn 30 jaar nog relatief jong is. Er zit ook emotionele waarde aan de Satelliet. Amsterdammers noemen het kantoor ‘het lelijkste pand van de stad’. Maar het is wel hún lelijke gebouw. Een logische keuze is dus dat de toren ergens anders in Amsterdam een nieuwe functie krijgt.

Evert Jan: “Ons eerste idee was om een advertentie in de krant te plaatsen: tegen elk aannemelijk bod af te halen op locatie. Dat was geen optie die we meteen konden gaan uitwerken, want we moesten een Europese aanbesteding uitzetten. Daarin hebben we nadrukkelijk vermeld dat duurzaamheid een heel belangrijke wegingsfactor zou zijn. Uiteindelijk kwam Strukton naar voren met een plan dat heel dicht in de buurt zat van wat we zochten. Zij zochten samen met New Horizon en RE:BORN uit hoe we de Satelliet een tweede leven konden geven.”

De cirkel rond
DNB koos ervoor om met onder andere urban mining een impuls te geven aan de circulaire economie. Volgens Evert Jan is dit project de ultieme bewijsvoering van de kracht van circulariteit. Omdat niet alleen de materialen geoogst worden, maar omdat het hele gebouw een nieuwe bestemming krijgt. Een bestemming binnen de grenzen van de stad, bovendien. Door transport op elektrische boten vallen de transportkosten mee. De nieuwe bestemming is trouwens óók sociaal maatschappelijk, wat de cirkel rond maakt.

“We kregen als bank vaker de vraag waarom we het kantoorpand niet sloopten en ergens op de Zuidas een nieuwbouwpand lieten bouwen. Maar dat past helemaal niet binnen het duurzame karakter van DNB”, legt Evert Jan uit. “Slopen is een fenomeen van de wegwerpmaatschappij. Het is heel ouderwets. Bovendien is DNB een onafhankelijk instituut. We horen niet thuis op de Zuidas, tussen de partijen waarop we toezicht houden. En ook niet in Den Haag. We zitten goed in het centrum van Amsterdam, onafhankelijk van de spelers waarmee we te maken hebben.”

Oogsten met obstakels
Het oogsten van de grote ronde toren gaat niet zonder uitdagingen. Zowel aanbestedingstechnisch, juridisch als operationeel. “Het plaatsen van de toren was al een knap staaltje werk”, weet Evert Jan. “Dus het er netjes weer uithalen is precisiewerk. Bovendien moeten we ook met andere factoren rekening houden. Het grondwater drukt namelijk de fundering omhoog als het gewicht van de Satelliet er niet meer is om de boel tegen te houden.”

De Europese aanbesteding zorgde wel voor wat hoofdbrekers.  Evert Jan: “Want hoe stel je zo’n open vraag aan een markt die eigenlijk nog niet klaar is voor deze kijk op duurzaamheid? Terwijl die duurzaamheid economisch voor de hele sector interessant is. Deze aanpak draait niet alleen om idealisme. Als je de rekenmachine erbij pakt, zie je vrij snel de voordelen. Zo sla je bijvoorbeeld de factor arbeid over als je betonnen delen hergebruikt: je hoeft ze niet opnieuw te maken. En in een systeem waarin arbeid zwaarder belast wordt dan grondstoffen, is dat gunstiger dan je misschien op het eerste gezicht zou denken.”

Je nek uitsteken voor duurzaamheid
Door het goede voorbeeld te geven hoopt DNB een boodschap af te geven aan de financiële sector: de circulaire economie moet verder doorgevoerd worden. “DNB staat voor duurzame welvaart in Nederland. Daar maken we ons sterk voor. Jammer genoeg komt de circulaire economie nu nog maar langzaam op gang.”

Circulaire meters maken kan alleen als partijen hun nek uit durven steken, denkt Evert Jan. “En dat is precies wat New Horizon, RE:BORN en DNB nu doen. Veel organisaties werken nog via een traditionele aanpak. Dat is een spoor dat men moeilijk wil verlaten. Door met deze case aan te tonen dat het niet duurder is, hopen we de sector mee te krijgen. Maar dan moeten we er met zijn allen wel even wat meer moeite voor doen.”

Doorgaan op de duurzame weg
Denken in groene oplossingen stopt voor DNB niet bij de demontage van de Satelliet. De hele renovatie staat in het teken van duurzaamheid. Evert Jan: “Dat begon bij de afweging om te verhuizen. Want nieuw bouwen en verhuizen levert natuurlijk meer belasting op voor het milieu. Daarom hebben we veel onderdelen en elementen hergebruikt en hebben we een pand met een ronduit slechte energetische handtekening veranderd in een gebouw met een BREEAM outstanding-score. We verbruiken straks ruim 80 procent minder energie en stoten meer dan 80 procent minder CO₂ uit. En daarbovenop maken we het gebouw ‘smart’. Bijvoorbeeld door te zorgen dan ongebruikte ruimtes niet verwarmd worden.”

De duurzaamheid stopt niet bij de voordeur. Want DNB is nu aan het onderzoeken hoe men MAAS, Mobility As A Service, kunnen aanbieden. Want, zo zegt Evert Jan “We helpen onze mensen graag op de gezondste en groenste manier van huis naar de zaak te komen. En weer terug.”