Na de klimaattop in Glasgow moet ook de bouw aan de bak. Maar hoeveel CO2 moet de sector eigenlijk besparen en wat kunnen bouwers doen? Cobouw interviewde Mantijn van Leeuwen, directeur van NIBE, specialist in bouwmaterialen en emissies en partner in het Urban Mining Collective. “Als we zo doorgaan, moeten we over zeven jaar stoppen met bouwen. Een verdrietig verhaal? Nee, hoopvol.”
Mantijn Van Leeuwen (52) is geen fan van de cementindustrie. Hij vindt dat die industrie sneller moet veranderen. “Hun impact is megagroot, maar de industrie werkt strategisch tegen. Daar ben ik niet gelukkig mee. Het probleem is dat er schunnig veel geld mee wordt verdiend, iedereen heeft het nodig. Of onze samenleving zonder beton kan? Zoveel mogelijk.”
Innovation Center
Het zijn opvallende uitspraken, zeker voor iemand die jarenlang werkte bij enkele van de grootste cement- en betonproducenten ter wereld. Van binnenuit wilde de chemisch ingenieur en bedrijfskundige het populaire, maar CO2-onvriendelijke bouwmateriaal verduurzamen, hij tuigde er zelfs een Europees Innovation Center voor op.
Van Leeuwen, tegenwoordig directeur van NIBE, stuitte daarbij op de harde en conservatieve muren van bestaande belangen, op macht en de onwil om te veranderen. Een gesprek op een regenachtige dag in november over een emissieloze toekomst.
Is de Nederlandse aanpak van milieuvriendelijk bouwen wel doeltreffend?
“Nee.”
Wat schort eraan?
“Het hele stelsel is te conservatief. Neem de hele discussie over het wel of niet meetellen van CO2-opslag in hout als reactie op het Manifest (een door bouwbedrijven, banken en belangenorganisaties ondertekend pleidooi voor een eerlijke behandeling van biomaterialen, red.) en de daaropvolgende Kamervragen. Het wordt allemaal heel verdedigend aangevlogen. Ook het onderzoek dat de minister startte voelt niet lekker aan. In feite heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken eigenlijk niets te zeggen over hoe de duurzaamheidsberekening van een woning of gebouw moet. Dat ligt helemaal bij de Stichting Nationale Milieudatabase. Hoewel ik het nieuwe bestuur dat begin vorig jaar begon het voordeel van de twijfel geef, heb ik er een hard hoofd in dat er iets gaat veranderen. Het leunt nog altijd te veel op partijen die geen belang hebben bij de verduurzaming van de bouw.”
Wat moet er anders?
“We moeten veel meer sturen op het verlagen van de CO2-uitstoot in de Nederlandse bouw. Twee jaar geleden zijn wij begonnen met een model voor het in kaart brengen daarvan, samen met de Dutch Green Building Council (DGBC). We begonnen met een eenvoudige berekening en nu hebben we een compleet scenariomodel gebaseerd op het beschikbare CO2-budget dat ons nog rest om binnen de 1,5 graden opwarming te blijven.”
En? Hoe groot is het CO2-budget voor de bouwsector?
“Als we vasthouden aan de temperatuurstijging van maximaal 1,5 graden tot 2050 dan mag de Nederlandse bouw nog 100 miljoen ton CO2 uitstoten.”
Nog zeven jaar bouwen
De Nederlandse bouw heeft volgens NIBE nog 100 miljoen ton CO2-budget over. Als we blijven bouwen zoals we nu doen, is dat budget volgens directeur Mantijn van Leeuwen binnen uiterlijk zeven jaar op. De berekening stoelt op het 1,5 graden-groei-scenario tot 2050. Daarin mag de wereld in totaal nog 400 gigaton (400.000 miljoen ton, red.) CO2 uitstoten. Van Leeuwen: “Verdeel je dat over het aantal inwoners, dan heeft Nederland een budget van 904 miljoen ton. De bouw is verantwoordelijk voor 11 procent (exclusief energieverbruik in gebouwde omgeving, red.), waarmee je uitkomt op 100 miljoen ton.”
Is dat veel?
“Nou nee. Jaarlijks stoot de bouw namelijk 15 miljoen ton CO2 uit bij het huidige bouwvolume en de huidige bouwwijze: jaarlijks 70.000 woningen en 6,2 miljoen vierkante meter utiliteitsbouw. Dus als we blijven bouwen zoals we nu bouwen, dan zijn we over uiterlijk 7 jaar door ons budget heen. En dan tellen we gww nog niet eens mee.”
Wat als we dat niet halen?
“Dan dreigt een CO2-lockdown.”
Dat is nogal een onheilspellend verhaal. Wat zijn de eerste reacties in het wereldje?
“Toen ik dit verhaal voor het eerst deelde op een congres in november, dacht ik dat de bouwers boos weg zouden lopen. Maar eigenlijk ziet iedereen in dat dit de manier is om het probleem aan te pakken. We moeten leren denken in CO2-budgetten, zelfs op gebouwniveau.”
Er zijn toch vast ook partijen die hier niet op zitten te wachten?
“Voor de baksteen-, cement-, staal- en asfaltjongens is dit geen leuke boodschap. Dit raakt ze enorm, net zoals de glas- en steenwolindustrie. Dat soort industrieën gebruiken enorm veel fossiel brandstoffen. Die hebben hier echt moeite mee en kunnen hun uitstoot niet zomaar omlaag krijgen. Wie de grootste uitstoters zijn? Daar zijn mooie lijstjes van. Tata Steel staat op nummer één, maar ook de asfalt- en baksteenfabrikanten staan erin.”
U zegt dat de Nederlandse bouw radicaal anders moet bouwen. Kan dat wel?
“Het zal wel moeten als we de afspraken van Parijs en Glasgow serieus nemen. En ik denk ook dat het echt haalbaar is. De beste bouwwerken qua CO2-uitstoot laten zien dat we nu al CO2-vriendelijk kunnen bouwen.”
Maar wat staat CO2-vriendelijk bouwen dan in de weg?
“Het moet dan wel vanaf vandaag de norm zijn. We zien een driestappenplan: een: meer biobased bouwen; twee: zoveel mogelijk producten hergebruiken; en drie: de toeleverende industrie zal zich elk jaar vijf procent moeten verbeteren. Dat zal niet meevallen, want nu verbetert de industrie zich met ongeveer 1 à 2 procent per jaar.”
Wat is een goed voorbeeld van zo’n ultra CO2-vriendelijk gebouw?
“Biopartner5. Dat is een nieuw energieneutraal laboratoriumgebouw in Leiden en dat blijft binnen het budget dat we voorstellen. Tal van materialen kregen daar een tweede leven, de herinrichting is volledig hergebruikt of van afgekeurd materiaal en zelfs de hoofddraagconstructie is van hergebruikt staal; uniek in Nederland bij de donorskeletbenadering.”
